काठमाडौं । एक नयाँ प्रतिवेदनले विश्वव्यापी लोकतन्त्रको अवस्थाको बारेमा गम्भीर चिन्ता व्यक्त गरेको छ । प्रतिवेदनका अनुसार प्रेस स्वतन्त्रतामा पनि ५० वर्षमा सबैभन्दा ठूलो गिरावट आएको छ । हालै प्रकाशित सो प्रतिवेदनले विश्वव्यापी प्रवृत्तिअनुसार गत वर्ष विश्वभर लोकतन्त्र कमजोर भएको बताएको हो ।

स्टकहोमस्थित थिंक ट्याङ्क इन्टरनेशनल इन्स्टिच्युट फर डेमोक्रेसी एण्ड इलेक्टोरल असिस्टेन्स (आइडिया) द्वारा प्रकाशित ‘द ग्लोबल स्टेट अफ डेमोक्रेसी २०२५’ नामक प्रतिवेदनले २०२४ मा १७३ देशहरूको लोकतान्त्रिक कार्यसम्पादनको विश्लेषण गरेको छ ।

प्रतिवेदन अनुसार, ९४ देशहरू, अर्थात् आधाभन्दा बढीले २०१९ र २०२४ को बीचमा कम्तिमा एउटा प्रमुख लोकतान्त्रिक सूचकमा गिरावट देखेका छन् । ‘विश्वमा लोकतन्त्रको वर्तमान अवस्था चिन्ताजनक छ,’ आइडियाका महासचिव केभिन कासास जामोराले भने । प्रतिवेदनमा भनिएको छ कि २०१९ को तुलनामा केही ठूला गिरावटहरू विश्वसनीय चुनाव आयोजना, न्यायमा पहुँच र सक्रिय संसदहरूसँग सम्बन्धित मामिलाहरूमा देखिएको छ । विश्वव्यापी गिरावटको सबैभन्दा ठूलो हिस्सा अफ्रिकामा ३३ प्रतिशत थियो, त्यसपछि युरोपमा २५ प्रतिशत थियो । लोकतान्त्रिक प्रदर्शनको हिसाबले पश्चिम एसिया सबैभन्दा तल्लो स्थानमा थियो ।

प्रजातन्त्रको वरियतामा युरोप अग्रणी

प्रतिवेदनले बोत्सवाना र दक्षिण अफ्रिका जस्ता केही सकारात्मक उदाहरणहरूलाई पनि प्रकाश पार्छ, जसले पारदर्शी चुनावमा निरन्तर प्रगति देखाएका छन् । २०२४ मा हुने चुनावसँगै दुवै देशमा ऐतिहासिक परिवर्तनहरू भएका छन् । अध्ययनमा प्रतिनिधित्व, कानूनको शासन, सहभागिता र अधिकार सहित पाँचै लोकतान्त्रिक वर्गहरूमा शीर्ष स्थानमा रहेको डेनमार्क एक मात्र देश थियो । यी श्रेणीहरूमा प्रायः जर्मनी , स्विट्जरल्याण्ड, नर्वे र लक्जमबर्ग जस्ता युरोपेली देशहरू समावेश थिए भने कोस्टारिका, चिली र अष्ट्रेलियाले पनि राम्रो प्रदर्शन गरे ।

५० वर्षमा प्रेस स्वतन्त्रतामा सबैभन्दा ठूलो गिरावट

केभिन कासास जामोराले भने कि ‘प्रेस स्वतन्त्रतामा एकदमै तीव्र गिरावट आएको छ ।’ उनले भने कि २०१९ देखि २०२४ सम्म विश्वले ‘पछिल्लो ५० वर्षमा सबैभन्दा ठूलो गिरावट’ दखेको छ । अफ्रिकाका १५ र युरोपका १५ सहित सबै महादेशका ४३ देशहरूमा प्रेस स्वतन्त्रतामा गिरावट आएको छ । उनले भने, ‘हामीले लोकतन्त्रको स्वास्थ्यको प्रमुख सूचकमा यति गम्भीर गिरावट कहिल्यै देखेका छैनौं ।’ पहिले नै सबैभन्दा कमजोर मिडिया प्रदर्शन भएका अफगानिस्तान, बुर्किना फासो र म्यानमार सबैभन्दा बढी प्रभावित भए, त्यसपछि दक्षिण कोरिया । दक्षिण कोरियामा, सरकार र यसका राजनीतिक सहयोगीहरूले पत्रकारहरू विरुद्ध मानहानि मुद्दाहरू बढाए र पत्रकारहरूको घरमा छापा मारेको रिपोर्टमा भनिएको छ ।

अमेरिकामा लोकतन्त्रको पतन

प्रतिवेदनमा अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले जनवरीमा पदभार ग्रहण गर्नुभन्दा अघिको तथ्याङ्क समावेश छ । तर प्रतिवेदनले जोड दिन्छ कि आइडियाले ट्रम्प प्रशासनले ‘अमेरिकी लोकतन्त्रलाई आकार दिने नियम, संस्था र परम्पराहरूलाई क्षति पु¥याएको र क्षय गरेको’ उदाहरणहरू रेकर्ड गरेको छ । अमेरिका प्रतिनिधित्वमा ३५ औं र अधिकारमा ३२ औं स्थानमा छ, जुन अन्य ओइसिडि देशहरू भन्दा पछाडि छ । यसले साझेदारीमा उच्च अंक प्राप्त गर्दछ, यस श्रेणीमा छैटौं स्थानमा छ ।

केभिन कासास जामोराले भने, ‘गत वर्षको अन्त्यमा र २०२५ को सुरुवाती महिनाहरूमा हामीले चुनावको समयमा जे देख्यौं त्यो विशेष गरी विचलित पार्ने खालको थियो ।’ उनले भने, ‘अमेरिकामा हुने घटनाले विश्वलाई पनि असर गर्ने भएकाले, यो विश्वव्यापी रूपमा लोकतन्त्रको लागि राम्रो संकेत होइन ।’ अनुवाद गरिएको