काठमाडौं । एसियाकै सबैभन्दा धनी गौतम अडानीले नयाँ दिल्ली टेलिभिजन लिमिटेड (एनडीटीभी) न्यूज च्यानललाई खरीद गरेको खबरले मंगलबारदेखि भारतमा सनसनी मच्चिएको छ । यसले दर्शकहरूलाई ठूलो झट्का दिएको छ र मानिसहरूले यसलाई ‘शत्रुतापूर्ण अधिग्रहण’ अर्थात ‘होस्टाइल टेकओभर’ भनेका छन् । किनभने समाचार च्यानलले एनडीटीभीको २९.१८ प्रतिशत सेयर बिना छलफल, सहमति वा सूचना अडानीको कम्पनीले प्राप्त गरेको दाबी गरेको छ ।

अडानीले २९.१८ प्रतिशत हिस्सेदारी लिएसँगै २६ प्रतिशत थप सेयर खरीदका लागि खुला अफर पनि दिएको छ । यसलाई हिस्सेदारीको अप्रत्यक्ष अधिग्रहणको प्रस्तावका साथ शत्रुतापूर्ण अधिग्रहण गर्न प्रस्ताव गरेको एनडीटीभीले जनाएको छ । एनडीटीभीले संस्थापक वा कम्पनीको कुनै पनि इनपुट बिना ऋण इक्विटीमा परिणत भएको बताएको छ । यो मिडिया स्पेसमा पोर्ट–टू–एनर्जी समूहको सबैभन्दा हाइ–प्रोफाइल बाजी मानिएको छ । जहाँ मुकेश अम्बानीको पहिले नै नेटवर्क १८ मार्फत ठूलो उपस्थिति छ, समाचार च्यानल सिएनएन–न्यूज१८ र व्यापारिक च्यानल सिएनबिसी–टिभी१८ सहित च्यानलहरूको नेटवर्क चलाउँछ ।

गौतम अडानीको समूहले थप २६ प्रतिशत सेयर किन्नको लागि खुला प्रस्ताव ल्याउने बताएको छ । यद्यपि, धितोपत्र र विनिमय बोर्ड (सेबी) लाई पठाइएको सूचनामा, एनडीटीभीले अधिग्रहणको बारेमा जानकारी नभएको बताएको छ एनडीटीभी ले दावी गरेको छ कि यसका संस्थापकहरू–प्रणय रोय र राधिका रोयसँग कुनै छलफल वा सहमति लिइएको थिएन । रोय दम्पतीको एनडीटीभीमा ३२.२६ प्रतिशत सेयर छ ।

गत वर्ष अडानी इन्टरप्राइजेज लिमिटेड (एईएल) अन्तर्गत मिडिया शाखा, डिजिटल व्यापार समाचार प्लेटफर्म डिजिटल बिजनेस न्यूज प्लेटफर्म क्विंटिलियन बिजनेस मीडिया प्राइवेट लिमिटेड (क्यूबीएम) प्राप्त गरेको थियो । समाचारले फेरि एक पटक भारतीय कर्पोरेट उद्योगमा ‘शत्रुतापूर्ण अधिग्रहण’ को विषयलाई चर्चामा ल्याएको छ ।

के हो ‘होस्टाइल टेकओभर’

शत्रुतापूर्ण अधिग्रहण तब हुन्छ जब कुनै कम्पनी वा व्यक्तिले लक्ष्य कम्पनीको बोर्ड÷व्यवस्थापनको इच्छा विरुद्ध अर्को कम्पनी कब्जा गर्ने प्रयास गर्दछ । कुनै कम्पनीको सञ्चालक समितिको स्वीकृतिबिना हुने टेकओभर शत्रुतापूर्ण अधिग्रहण अर्थात होस्टाइल टेकओभर हो ।

‘होस्टाइल टेकओभर’ कसरी गरिन्छ ?

मानौं कम्पनी ‘ए’ ले कम्पनी ‘बी’ किन्नको लागि बोली प्रस्ताव गर्छ । र, कम्पनी ‘बी’ ले शेयरधनीहरुको हितमा नभएको भन्दै प्रस्ताव अस्वीकार गर्छ । यद्यपि, कम्पनी ‘ए’ ले विभिन्न माध्यमहरू मार्फत सम्झौतालाई जबरजस्ती पूरा गर्दछ : जस्तै प्रोक्सी भोट, टेन्डर प्रस्ताव वा ठूलो स्टक खरिद गरेर । टेन्डर अफर भनेको बजार मूल्यभन्दा बढी मूल्यमा अधिग्रहण गर्ने व्यवसायको शेयरधनीबाट शेयर खरिद गर्ने प्रस्ताव हो । प्रोक्सी भोट तब हुन्छ जब एक अधिग्रहण फर्मले अवस्थित शेयरधनीहरूलाई लक्षित कम्पनीको व्यवस्थापनको लागि मतदान गर्न मनाउँछ ताकि यसलाई अझ सजिलै लिन सकिन्छ । अडानी समूह बनाम एनडीटीभीको मामलामा चाहि ठूला सेयरहरू खरीद गरेर च्यानल प्राप्त गरिएको देखिन्छ ।

यसरी भयो एनडीटीभी ‘होस्टाइल टेकओभर’

अडानी समूहको सहायक विश्वप्रधान कमर्शियल प्राइभेट लिमिटेड (भिसिपिएल) को आरआरपीआरएचमा मा ऋण ग्यारेन्टी रहेको थियो । यस ग्यारेन्टीलाई ९९.९ प्रतिशत सेयरमा रूपान्तरण गर्ने अधिकार कम्पनीसँग सुरक्षित छ । भिसिपिएलको आरआरपीआरएचको ९९.६ प्रतिशत सेयर खरिद गर्न यो अधिकार प्रयोग गरेको छ । आरआरपीआरएच एनडीटीभीको प्रर्वद्धक कम्पनी भएकाले समाचार कम्पनीमा २९ दशमलव १८ प्रतिशत सेयर रहेको छ । अहिले अदानी समूहले यो सेयर अधिग्रहण गरेको हो ।

एनडीटीभीका अनुसार भिसिपिएलद्वारा प्रयोग गरिएका अधिकारहरू सन् २००९–१० मा एनडीटीभीका संस्थापक राधिका र प्रणय रोयसँग भएको ऋण सम्झौतामा आधारित छन् । खको तर्फबाट यो अधिकारको प्रयोगको बारेमा कुनै छलफल भएको छैन । एनडीटीभीले थप भनेको छ–‘हामीले हाम्रो पत्रकारितामा कहिल्यै सम्झौता गरेका छैनौं । हामी हाम्रो त्यो पत्रकारितामा गर्वका साथ उभिन्छौं ।’ अनुवाद गरिएको