काठमाडौं । इरानमाथि इजरायलको आक्रमणले वित्तीय बजारलाई हल्लाएको छ । यसले विश्वमा तेल आपूर्ति अवरुद्ध हुने डर बढाएको छ । अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको करका कारण आर्थिक विश्व उथलपुथलमा परेको बेला यो संकट सुरु भएको हो । शुक्रबार इजरायलले इरानमाथि आक्रमण गर्दा त्यसको आर्थिक प्रभाव तुरुन्तै देखियो । तेलको मूल्य बढ्यो र लगानीकर्ताहरूले शेयरबाट आफ्नो पैसा निकाल्न थाले र सरकारी बन्ड र सुन जस्ता विकल्पहरूमा लगानी गर्न थाले । कच्चा तेलको मूल्यको लागि ब्रेन्ट ग्लोबल बेन्चमार्क १० प्रतिशतभन्दा बढीले बढेर प्रति ब्यारेल ७५.१५ डलर पुगेको छ, जुन लगभग पाँच वर्षमा उच्चतम हो ।

दुवै देशबाट आएका भनाइहरूले तनाव कम हुनेवाला छैन भन्ने देखाउँछ । इजरायलका प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहूले भनेका छन् कि उनको सैन्य अभियान ‘धम्की समाप्त नभएसम्म’ जारी रहनेछ । उनले इरानले आणविक हतियार विकास गरिरहेको डरलाई औंल्याएका छन् । अर्कोतर्फ, इरानका सर्वोच्च नेताले इजरायललाई कडा सजाय भोग्ने चेतावनी पनि दिएका छन् ।

आक्रमणको प्रभाव

इजरायल र इरानसँगै, इराक र जोर्डनले पनि आफ्नो हवाई क्षेत्र बन्द गरेका छन् । त्यसैले, धेरै एयरलाइन्सले यस क्षेत्रमा आफ्नो उडान रद्द गरेका छन् । संकटको अवस्थामा, एयरलाइन्सका लागि उडान गर्नु सुरक्षित छैन । उड्डयन परामर्शदाता ओस्प्रे फ्लाइट सोलुसन्सले २००१ देखि विश्वभर छ वटा व्यावसायिक विमानहरूलाई जानाजानी गोली हानेर खसालिएको र यस अवधिमा तीन विमानहरू थोरै मात्र भाग्न सफल भएको बताएको छ ।

एउटा विकल्प भनेको उडानहरूको रुट परिवर्तन गर्नु हो, तर यो धेरै महँगो विकल्प हो । यसले उडानहरू पूरा गर्न लामो समय मात्र लिँदैन, बढी इन्धन पनि खपत गर्छ । आक्रमण पछि इरानको हवाई क्षेत्र लगभग खाली देखिन्छ । यसैबीच, इजरायलले ‘विशेष आपतकालीन अवस्था’ घोषणा गरेको कारणले इजरायलको मुद्रा शेकेल डलरको तुलनामा २० प्रतिशतले घटेको छ । यसले किनमेल गर्नेहरूमा त्रास फैलाएको छ । यसैबीच, इजरायलका केही सुपरमार्केटहरूको अगाडि मानिसहरूको ठूलो भीड देखिएको छ । इजरायली मिडिया संगठन वाइनेटले सुपरमार्केट चेन क्यारेफोरलाई उद्धृत गर्दै लेखेको छ कि शुक्रबार यसको स्टोरहरूमा आउने मानिसहरूको संख्यामा ३०० प्रतिशतले वृद्धि भएको छ ।

तेल आपूर्तिमा असर

यदि इजरायल र इरान बीचको हालको द्वन्द्व ठूलो युद्धमा परिणत भयो भने, यसको प्रत्यक्ष प्रभाव यस क्षेत्रको ऊर्जा बजार र व्यापार मार्गहरूमा पर्नेछ । मध्य पूर्व विश्वको एक प्रमुख तेल उत्पादक क्षेत्र हो । विश्वका केही ठूला तेल भण्डार र उत्पादकहरू यहाँ अवस्थित छन् । इरान साउदी अरेबिया र इराकपछि मध्यपूर्वमा तेस्रो ठूलो तेल उत्पादक देश हो । तेल निर्यातमा अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिबन्धहरूको बाबजुद पनि, इरानले आफ्नो धेरै तेल चीन र भारतलाई बेच्छ ।

सबैको नजर अब इरान, संयुक्त अरब इमिरेट्स र ओमान बीचको साँघुरो जलमार्ग होर्मुजको जलडमरूममा छ, जो विश्वव्यापी तेल व्यापारको लागि महत्त्वपूर्ण छ । धेर पटक धम्की दिइएझैं यदि यो बन्द भयो भने तेल ट्याङ्करहरू अलपत्र पर्नेछन् र तेलको मूल्य अझ बढ्न सक्छ । विश्वमा खपत हुने तेलको २० प्रतिशत यही साँघुरो जलमार्गबाट गुज्रन्छ । अमेरिकी ऊर्जा सूचना प्रशासन (इआइए) ले यहाँबाट हरेक दिन १८ देखि १९ मिलियन ब्यारेल तेल गुज्रने गरेको बताएको छ । तेलको मूल्य बढ्दा आम जनताको लागि मुद्रास्फीति बढ्छ र उनीहरूले इन्धनदेखि खानासम्म धेरै कुराको लागि बढी तिर्नुपर्छ । अनुवाद गरिएको