काठमाडौं । भारतले आफ्नो पहिलो स्वदेशी सेमिकन्डक्टर (अर्धचालक) चिप बनाउन सफल भएको छ । केन्द्रीय सूचना प्रविधि मन्त्री अश्विनी वैष्णवले मंगलबार, २ सेप्टेम्बरमा प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीलाई यो चिप हस्तान्तरण गरे । यो चिपको नाम विक्रम राखिएको छ र यसलाई भारतको अन्तरिक्ष एजेन्सी इसरोको अर्धचालक प्रयोगशालाले विकास गरेको हो । यो पूर्णतया भारतीय निर्मित ३२–बिट माइक्रोप्रोसेसर हो, जुन रकेटहरूमा प्रयोगको लागि डिजाइन गरिएको हो ।

इन्डिया टुडेका अनुसार, विक्रम चिपलाई यसरी डिजाइन गरिएको छ कि यसले अत्यधिक तापक्रम र अन्तरिक्षको कठोर अवस्थालाई सहन सक्छ । यो चिपले प्रशस्त मेमोरी ह्यान्डल गर्न सक्छ र रकेट प्रक्षेपण गर्न आवश्यक जटिल निर्देशनहरू पालना गर्न सक्छ । यी सुविधाहरूका कारण, यो चिप रक्षा, उड्डयन, अटोमोटिभ र ऊर्जा जस्ता महत्त्वपूर्ण क्षेत्रहरूमा पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ ।

नयाँ दिल्लीमा सेमिकन इन्डिया सम्मेलनको उद्घाटन समारोहमा बोल्दै प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले भने कि अर्धचालक उत्पादनको क्षेत्रमा भारतको यात्रा ढिलो सुरु भएको हुन सक्छ, तर अब भारतलाई कसैले रोक्न सक्दैन । उनले त्यो दिन टाढा नभएको पनि बताए जब भारतमा बनेका साना चिप्सले पनि विश्वमा सबैभन्दा ठूला परिवर्तन ल्याउनेछन् । उनले चिप नवप्रवर्तनको क्षेत्रमा भारतलाई भविष्यको ‘विश्वव्यापी केन्द्र’ को रूपमा पनि वर्णन गरे ।

कहिलेदेखि बनाउन सुरु हुन्छ ?

सेमिकन सम्मेलनमा आफ्नो सम्बोधनमा, प्रधानमन्त्री मोदीले विश्वव्यापी सेमीकन्डक्टर बजार ६०० अर्ब डलर पुगेको र आगामी वर्षहरूमा १ ट्रिलियन डलरभन्दा बढी हुने अपेक्षा गरिएको बताए । उनले अर्धचालक क्षेत्रमा भारतको प्रगतिको गतिलाई हेर्दा, यो १ ट्रिलियन डलरको बजारमा भारतले महत्वपूर्ण हिस्सा हासिल गर्ने विश्वास व्यक्त गरे । उनले भने कि सेमिकन इन्डिया कार्यक्रम २०२१ मा सुरु भएको थियो । भारतको पहिलो सेमीकन्डक्टर प्लान्ट २०२३ मा स्वीकृत भएको थियो ।

२०२४ मा धेरै प्लान्टहरू स्वीकृत भएका थिए र २०२५ मा अन्य पाँच परियोजनाहरू पनि स्वीकृत भएका थिए । उनले थप भने कि हाल दसवटा सेमीकन्डक्टर परियोजनाहरू चलिरहेका छन्, जसमा १८ अर्ब डलर भन्दा बढी अर्थात् १.५ लाख करोड भारतीय रुपैयाँ लगानी गरिएको छ । प्रधानमन्त्री मोदीले अगस्ट २८, २०२५ मा सीजी पावर कम्पनीको पाइलट प्लान्टमा काम सुरु भएको र अर्को पाइलट प्लान्टमा चाँडै काम सुरु हुने जानकारी दिए । यसबाहेक, टाटा र माइक्रोनको परीक्षण चिपहरू पहिले नै उत्पादन भइरहेका छन् । उनले यस क्षेत्रमा भारतको प्रगतिलाई रेखांकित गर्दै यस वर्षको अन्त्यसम्ममा भारतमा चिपहरूको व्यावसायिक उत्पादन सुरु हुने बताए ।

यो सानो चिप किन यति महत्त्वपूर्ण छ ?

अर्धचालक चिप्स आधुनिक प्रविधिको एक महत्वपूर्ण भाग हो । यी साना चिप्सले स्वास्थ्य सेवा, यातायात, सञ्चार र रक्षादेखि अन्तरिक्ष क्षेत्रसम्मका महत्वपूर्ण प्रणालीहरूलाई शक्ति प्रदान गर्दछन् । विश्व डिजिटल र स्वचालित बन्ने दिशामा अघि बढ्दै जाँदा, आर्थिक सुरक्षा र रणनीतिक स्वतन्त्रताको लागि अर्धचालक चिप्स महत्त्वपूर्ण भएका छन् । प्रधानमन्त्री मोदीले यी चिप्सलाई डिजिटल युगको हीराको रूपमा वर्णन गरेका छन् । उनले भने कि जसरी पहिले तेललाई कालो सुन भनिन्थ्यो, त्यसरी नै अहिले चिप्सलाई डिजिटल हीरा भनिन्छ । उनले भने कि २१ औं शताब्दीको शक्ति यी साना चिप्समा निहित छ, आकारमा सानो भए पनि, यी चिप्समा विश्वव्यापी प्रगतिको गति बढाउने क्षमता छ ।

भारत सरकारले के कस्ता प्रयासहरू गर्यो ?

सेमीकन्डक्टर चिप्सको उत्पादन सुरु गर्ने उद्देश्यले, भारत सरकारले २०२१ मा इन्डिया सेमीकन्डक्टर मिसन (आइएसएम) सुरु ग¥यो । यसका लागि, सरकारले ७६ हजार करोड रुपैयाँको उत्पादन–आधारित प्रोत्साहन (पिएलआई) योजना सुरु गर्यो । डिजाइन–आधारित प्रोत्साहन योजना अन्तर्गत, स्टार्टअप र नवप्रवर्तकहरूलाई मद्दत गर्न २३ चिप डिजाइन परियोजनाहरू स्वीकृत गरियो ।

आफ्नो सम्बोधनमा, प्रधानमन्त्री मोदीले नोएडा र बेंगलुरुमा विकास भइरहेका डिजाइन केन्द्रहरूमा विश्वका केही सबैभन्दा उन्नत चिपहरू विकास भइरहेको र यी चिपहरूले अर्बौं ट्रान्जिस्टरहरू समायोजन गर्न सक्ने बताए । उनले भने कि भारतले विश्वव्यापी रूपमा अर्धचालक क्षेत्रले सामना गरिरहेका चुनौतीहरूको सामना गर्न पनि सक्रिय रूपमा काम गरिरहेको छ । अनुवाद गरिएको