काठमाडौं । जियोफिजिकल रिसर्च लेटर्स जर्नलमा प्रकाशित एउटा शोधपत्रमा बेलायतको रिडिङ युनिभर्सिटीका वैज्ञानिकहरूले स्पष्ट हावामा हुने टर्बुलेन्सका घटनाहरू विगत दशकहरूमा उल्लेख्य रूपमा बढेको बताएका छन् । आफ्नो अनुसन्धानमा, वैज्ञानिकहरूले पत्ता लगाएका छन् कि सन् १९७९ र २०२० को बीचमा उत्तरी एट्लान्टिक हवाई मार्गमा केसहरू ५५ प्रतिशतले बढेको छन् ।
वैज्ञानिकहरुका अनुसार कार्बन उत्सर्जनका कारण यस्तो भएको हो किनभने उचाइमा हावा तातो भएको कारण यसको गतिमा परिवर्तन आएको हो । सोही टोलीले दुई वर्षअघि गरेको अध्ययनमा जलवायु परिवर्तनका कारण आगामी वर्षहरूमा क्लिन एयर टर्बुलेन्स (क्याट)का केसहरू १४९ प्रतिशतले बढ्न सक्ने बताएको थियो ।
अध्ययनले के भन्छ ?
पछिल्लो अध्ययनका सहायक अनुसन्धानकर्ता प्रोफेसर पॉल विलियम्सले बीबीसीसँगको अन्तर्वार्तामा भनेका छन्, ‘एक दशकको अध्ययनपछि जलवायु परिवर्तनका कारण स्वच्छ हावामा अशान्ति हुने अवस्था देखिएको छ । भविष्यमा बढ्नेछ ।’ प्रोफेसर विलियम्स सुझाव दिन्छन् कि कम्पनीहरूले टर्बुलेन्स भविष्यवाणी टेक्नोलोजीहरूमा बढी लगानी गर्नुपर्छ ताकि आगामी दशकहरूमा हवाई यात्रा कठिन नहोस् । यस अध्ययनमा वैज्ञानिकहरूले अमेरिका र उत्तरी एट्लान्टिकका उडान मार्गहरूमा अशान्ति सबैभन्दा बढेको पत्ता लगाएका छन् । युरोप, मध्यपूर्व र दक्षिण एट्लान्टिकमा पनि यस्तो अशान्तिमा वृद्धि देखियो ।
प्रोफेसर विलियम्सका अनुसार टर्बुलेन्स बढ्नुको कारण जेट स्ट्रिममा हावाको गतिमा भएको भिन्नता हो । जेट स्ट्रिमहरू पृथ्वीको सतहबाट ८ देखि १० किलोमिटरको उचाइमा पश्चिमबाट पूर्वतिर बग्ने हावाको धारा हुन् । यी धाराहरू भूमध्य रेखा र ध्रुवहरू बीचको तापमान भिन्नताका कारण बन्छन् । आफ्नो अध्ययनको लागि, वैज्ञानिकहरूले उपग्रहहरूबाट प्राप्त डाटा प्रयोग गरे । यद्यपि उपग्रहहरूले अशान्ति देख्न सक्दैनन्, तिनीहरूले जेट स्ट्रिमको आकार र संरचना देख्न सक्छन्, जसलाई विश्लेषण गर्न सकिन्छ । हवाइजहाजको आवागमनको निगरानी गर्ने राडारहरूले आँधीको कारणले हुने अशान्तिलाई क्याप्चर गर्न सक्छन्, तर सफा हावामा टर्बुलेन्स क्याप्चर गर्न निकै गाह्रो हुन्छ ।
समस्याहरु के के छन् ?
हवाई यात्रामा अस्तव्यस्तताले यात्रुलाई समस्या मात्रै नभई अत्याधिक अशान्तिका कारण यात्रु घाइतेसमेत हुने गरेका छन् । सामान्यतया, मौसम खराब हुँदा, पाइलटहरूले यात्रुहरूलाई चेतावनी दिन्छन् र तिनीहरूले आफ्नो सिट बेल्ट बाँध्छन् । तर स्वच्छ हावामा हुने टर्बुलेन्स तुरुन्तै आउँछ र पत्ता लाग्दैन । जसका कारण मानिसहरु आत्तिने सम्भावना बढी हुन्छ ।
प्रोफेसर विलियम्स भन्छन् कि उनको अनुसन्धानले डराउनु पर्दैन । उनी भन्छन्, ‘मानिसहरूले उडान रोक्नु पर्छ भन्ने होइन । तर आफ्नो सिट बेल्ट सधैँ बाँध्नु बुद्धिमानी हुनेछ । पाइलटहरूले पनि त्यस्तै गर्छन् । यसले तपाईंलाई अशान्तिको समयमा लगभग पूर्ण रूपमा सुरक्षित राख्छ ।’ उथलपुथलका कारण उड्डयन कम्पनीहरूलाई ठूलो आर्थिक नोक्सान भइरहेको छ । अमेरिकामा मात्रै टर्बुलेन्सका कारण विमान दुर्घटना हुँदा कम्पनीहरूलाई १५ देखि ५० करोड डलरको नोक्सानी हुने गरेको छ ।
त्यसैले एयरलाइन्सहरूले सफा हावामा टर्बुलेन्सको पूर्वानुमान गर्ने धेरै काम गरिरहेका छन् । यसका लागि मौसम विज्ञानमा काम गर्ने कम्पनीहरूले त्यस्ता प्रविधिहरू विकास गर्न अनुसन्धान गरिरहेका छन् । त्यहाँ केही प्रणालीहरू पनि उपलब्ध छन् जसले केही हदसम्म सफा हावामा टर्बुलेन्सको भविष्यवाणी गर्न सक्छ । हवाईयन एयरलाइन्सले एडी डिसिपेशन रेट (इडिआर) आधारित प्रणाली प्रयोग गरेको छ जसले सबै उचाइहरूमा क्रिस्टल स्पष्ट दृश्यता प्रदान गर्दछ । यसरी, पाइलटहरूले आगामी अवरोधहरूको बारेमा पहिले नै थाहा पाउँछन् र उपयुक्त उपायहरू लिन्छन् । अनुवाद गरिएको
