काठमाडौं । भारत र एसियाका दोस्रो धनी व्यक्ति गौतम अडानी अब जहाज निर्माणमा लाग्ने योजनामा छन् । जहाज निर्माण कार्य गुजरातको मुन्द्रामा अडानी समूहको प्रमुख बन्दरगाहमा सुरु हुन सक्छ । किनभने चीन, जापान र दक्षिण कोरियामा अधिकांश यार्डहरू कम्तिमा २०२७ सम्म पूर्णरूपमा बुक भइसकेका छन् । यही कारणले गर्दा विश्वका ठूला जहाज सञ्चालन कम्पनीहरूले जहाज निर्माणका लागि वैकल्पिक ठाउँको खोजी गरिरहेका छन् । यसमा भारत पनि परेको छ । यस अवसरको फाइदा उठाउन, अडानी समूहले जहाज निर्माणमा प्रवेश गर्ने गम्भीरतापूर्वक विचार गरिरहेको छ । अडानी समूह भारतको सबैभन्दा ठूलो पोर्ट अपरेटर हो ।

सामुद्रिक भारत भिजन २०३० मा भारतलाई शीर्ष १० जहाज निर्माणकर्ता बन्ने लक्ष्य राखिएको छ र सन् २०४७ सम्ममा समुद्री अमृत काल भिजनमा शीर्ष पाँचमध्येमा पर्ने लक्ष्य राखिएको छ । अदानी समूहको योजना देशको यो योजनामा फिट हुन्छ । विश्व व्यापारिक जहाज निर्माण बजारमा भारतको हिस्सा मात्र ०.०५% छ । विश्वमा व्यापारिक जहाज निर्माण गर्ने देशहरूको सूचीमा भारत २० औं स्थानमा छ । भारतको स्वामित्वमा रहेका र भारतीय झण्डा भएका जहाजहरूले देशको कुल विदेशी कार्गो आवश्यकताहरूको करिब ५% ओगटेका छन् । अदानीको जहाज निर्माण योजनालाई मुन्द्रा बन्दरगाहको विस्तार योजनामा ४५,००० करोड रुपैयाँ समावेश गरिएको छ । यो योजनाले हालै वातावरण मन्त्रालयबाट स्वीकृति प्राप्त गरेको छ ।

६२ बिलियन डलरको बजार

अदानी समूहले यस्तो समयमा जहाज निर्माणमा प्रवेश गर्ने तयारी गरिरहेको छ जब ग्लोबल शिपिंग उद्योग बिस्तारै डिकार्बोनाइजेसन लक्ष्यहरू पूरा गर्न हरित जहाजहरू तर्फ अघि बढिरहेको छ । विद्यमान फ्लीटलाई प्रतिस्थापन गर्न आगामी ३० वर्षमा ५०,००० भन्दा बढी जहाजहरू निर्माण गरिने अनुमान गरिएको छ । केपएिजीको एक रिपोर्ट अनुसार, भारतको व्यावसायिक जहाज निर्माण बजार २०४७ सम्म ६२ बिलियन डलर पुग्ने अपेक्षा गरिएको छ । साथै यससँग सम्बन्धित सहयोगी उद्योग ३७ अर्ब डलर पुग्न सक्नेछन् । यसले १.२ करोड मानिसलाई रोजगारी दिने अपेक्षा गरिएको छ ।

केपीएमजीको अनुसार, समुद्री भारत भिजन २०३० र अमृत काल भिजन लक्ष्यहरू प्राप्त गर्न, भारतीय शिपयार्डहरूको वार्षिक उत्पादन ०.०७२ मिलियन ग्रस टनबाट २०३० सम्म ०.३३ मिलियन टन र २०४७ सम्ममा ११.३१ मिलियन ग्रस टनमा वृद्धि गर्न आवश्यक छ । २०४७ सम्ममा भारतीय विदेशी कार्गो आवागमनको न्यूनतम ५% हासिल गर्न आन्तरिक कार्गो क्षमतामा बृद्धि गर्नुका साथै थप फ्लीट क्षमता आवश्यक छ । फलस्वरूप, आन्तरिक जहाज निर्माणको माग आगामी २३ वर्षमा ५९.७४ मिलियन ग्रस टन हुने अनुमान गरिएको छ । यसमा पुराना जहाजहरू प्रतिस्थापन पनि समावेश छ ।

के फाइदा छ ?

नयाँ कम्पनीलाई यस क्षेत्रमा प्रवेश गर्न धेरै समय लाग्ने तर अडानी समूहका लागि अवस्था सहज रहेको विज्ञहरू बताउँछन् । यसको लागि जमिन र वातावरणीय क्लियरेन्स उपलब्ध छ । हेभी इन्जिनियरिङमा अडानी समूहको यो पहिलो कदम हुनेछ । एसइजेड स्थिति प्राप्त गर्नाले अदानी समूहलाई धेरै वित्तीय र कर चुनौतीहरू पार गर्न मद्दत गर्नेछ । यी चुनौतीका कारण स्थानीय कम्पनीहरूले चिनियाँ जहाज निर्माण कम्पनीहरूसँग प्रतिस्पर्धा गर्न सकेका छैनन् । भारतमा आठ सरकारी यार्ड र करिब २० निजी यार्ड छन् । लार्सन एण्ड टुब्रोले चेन्नई नजिकै कट्टुपल्लीमा एउटा यार्ड सञ्चालन गर्छ । अनुवाद गरिएको