काठमाडौं । यदि तपाईंले मानिसहरूबाट काम गराउनुभयो भने, तिनीहरूको माग अनन्त हुन्छ । तर यदि तपाईंले मेसिन वा रोबोटबाट कुनै काम गराउनुभयो भने, त्यसले तपाईंबाट केवल इनर्जी मात्र माग्छ । रोबोटले इनर्जी प्राप्त गरिरहन्छ र काम गरिरहन्छ । उसलाई न तलब चाहिन्छ न त बिदा नै चाहिन्छ । चीनमा आजभोलि डार्क फ्याक्ट्रीको ट्रेन्ड सुरु भएको छ । यी कारखानाहरूमा मानिसको सट्टा रोबोटले काम गर्छन् । कारखानाका कामदारहरू रोबोट भएकाले, उनीहरूलाई रातमा पनि प्रकाशको आवश्यकता पर्दैन । त्यसैले रातमा यी कारखानाहरूमा बत्ती हुँदैन । त्यहाँ पूर्ण अन्धकारले शासन गर्छ ।

चीनले अन्ततः कर्मचारीहरूको बढ्दो ज्याला र वृद्धावस्था र घट्दो जनसंख्याको समस्याको समाधान फेला पारेको छ । हो, चीनका केही ठूला कारखानाहरूमा उत्पादन पूर्ण गतिमा भइरहेको छ । तर तपाईंले त्यहाँ काम गर्ने एक जना पनि कर्मचारी देख्नुहुने छैन । यति मात्र होइन, जब अँध्यारो हुन्छ, त्यो कारखानामा तपाईंले एक थोपा पनि उज्यालो देख्नुहुनेछैन । त्यहाँ जताततै अन्धकारले राज गर्छ । यदि त्यहाँ कुनै प्रकाश देखिन्छ भने, त्यो कतै वेल्डिंग भइरहेको कारणले वा अन्य कुनै कामबाट आएको प्रकाशको कारणले मात्र हुनेछ । यो कथा होइन । यो चीनको डार्क फ्याक्ट्री अर्थात ‘डार्क फ्याक्ट्री’ को वास्तविकता हो । यी कारखानाहरूमा मानिसहरूको कुनै उपस्थित छैन, त्यसैले कामको समयमा कुनै ब्रेक हुँदैन । त्यहाँ, काम निरन्तर, २४ घण्टा, वर्षको ३६५ दिन चल्छ ।

नयाँ औद्योगिक युगको सुरुवात

यो नयाँ औद्योगिक युगको सुरुवात हो । लामो समयदेखि विश्वको कारखाना मानिने चीन अब एउटा साहसिक नयाँ क्षेत्रमा प्रवेश गर्दैछ । यी डार्क फ्याक्ट्रीहरू हुन् । यी पूर्ण रूपमा स्वचालित उत्पादन एकाइहरू हुन् जुन मानव कामदार बिना, प्रकाश बिना र अवरोध बिना सञ्चालन हुन्छन् । यी भविष्यवादी विशेषताहरू विज्ञान–कल्पना होइनन् । यो पहिले नै जमिनको सतहमा पुगिसकेको छ । यसमा आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स (एआई), रोबोटिक्स र इन्टरनेट अफ थिंग्स (आईओटी) प्रयोग भइरहेको छ । यी नयाँ प्रविधिहरू प्रयोग गरेर, चीनले समानान्तर दक्षता र शुद्धता हासिल गर्न सफल भएको छ ।

के हो डार्क फ्याक्ट्रीको अवधारणा ?

डार्क फ्याक्ट्री भनेको मानव हस्तक्षेप बिना नै सञ्चालन हुने उत्पादन इकाई वा कारखाना हो । यी कारखानाहरूलाई मानव कामदारको आवश्यकता नपर्ने भएकाले, तिनीहरू प्रकाश बिना नै सञ्चालन गर्न सक्छन् । किनभने मानिसहरूलाई प्रकाश चाहिन्छ । मेसिनहरू अँध्यारोमा चल्छन् वा उज्यालोमा, तिनीहरूलाई कुनै फरक पर्दैन । त्यसो भए हामीले किन प्रकाशको व्यवस्था गर्न पैसा खर्च गर्ने र त्यसलाई उज्यालो बनाउन ऊर्जा खर्च गर्ने ? त्यसैले यसलाई डार्क फ्याक्ट्री भनिन्छ ।

अँध्यारोमा कसरी काम हुन्छ ?

जब काम मेसिन र रोबोटले नै गर्छ भने अँध्यारो वा उज्यालो के हो ? डार्क फ्याक्ट्रीहरू पूर्ण रूपमा एआई–सक्षम रोबोटिक्स, स्मार्ट मेसिन नेटवर्कहरू, र स्वचालित गुणस्तर नियन्त्रण प्रणालीहरूमा निर्भर हुन्छन् । त्यहाँ, मेसिनहरूले कच्चा पदार्थको प्रशोधनदेखि अन्तिम प्याकेजिङसम्म उत्पादनको हरेक चरण व्यवस्थापन गर्छन् । नतिजा ? एउटा आत्मनिर्भर पारिस्थितिक प्रणाली, जहाँ मेसिनहरूले राम्रो समन्वयमा काम गर्छन् । कुनै पनि मानव कार्यबल भन्दा छिटो र अधिक कुशल उत्पादनहरू सिर्जना गर्दछ ।

चीनले डार्क फ्याक्ट्री क्रान्तिको नेतृत्व गरिरहेको छ । वास्तवमा, अमेरिका वा भारत मात्र होइन, चीन पनि बढ्दो श्रम लागतसँग जुधिरहेको छ । चीनमा अर्को समस्या छ, तीव्र गतिमा बढ्दो जनसंख्या । त्यहाँ युवा जनसंख्या भन्दा वृद्ध जनसंख्या बढी छ । त्यसैले त्यो देशले स्वचालित कारखानाको प्रवृत्तिलाई द्रुत गतिमा अपनाएको छ । चीनको बेइजिङमा, शाओमीले पूर्ण स्वचालित स्मार्टफोन कारखाना निर्माण गरेको छ । जहाँ प्रत्येक तीन सेकेन्डमा स्मार्टफोन वा अन्य उपकरण सिर्जना हुन्छ । त्यो कारखानाको सम्पूर्ण उत्पादन प्रक्रिया, एसेम्बलीदेखि परीक्षणसम्म, एआई–संचालित मेसिनहरूद्वारा ह्यान्डल गरिन्छ ।

तपाईंले फक्सकनको नाम त सुन्नुभएको होला । यो कम्पनीले एप्पलको आईफोन र अन्य सामानहरू उत्पादन गर्छ । यसको चीनस्थित कारखानाले ‘बत्ती निभाउने’ उत्पादनको अभ्यास गर्छ । यसले मानव हस्तक्षेप बिना सञ्चालन हुने डार्क फ्याक्ट्री उत्पादन लाइनहरूको परिचय गराएको छ । यसले कामलाई सुचारु रूपमा चलाउने मात्र होइन, उत्पादनको दक्षतामा पनि उल्लेखनीय वृद्धि गर्छ । थप रूपमा, लागत घटाइएको छ । चीनमा विद्युतीय सवारी साधन (इभी र सेमिकन्डकटर (अर्धचालक निर्माता) हरू पनि यस दिशामा अघि बढिरहेका छन् । यी उत्पादनहरूको बढ्दो विश्वव्यापी माग पूरा गर्न, तिनीहरूले डार्क फ्याक्ट्रीहरूमा अर्बौं लगानी गरिरहेका छन् । आगामी दिनहरूमा, तपाईंसँग भएका जुनसुकै इलेक्ट्रोनिक ग्याजेटको सेमिकन्डक्टर डार्क फ्याक्ट्रीमा बन्न सक्छ ।

डार्क फ्याक्ट्रीको भविष्य के छ ?

यसलाई हेर्दा, प्रश्न उठ्छ कि के डार्क फ्याक्ट्रीहरूले परम्परागत कारखानाहरूलाई बन्द गराउनेछन् भन्ने हो । वास्तवमा, यदि हामीले चीनको वातावरण बुझ्यौं भने, डार्क फ्याक्ट्रीहरू केवल एक अस्थायी प्रवृत्ति मात्र होइनन् । तिनीहरू उत्पादन क्षेत्रको भविष्यको प्रतीक हुन् । स्वचालन प्रविधिको प्रगति हुँदै जाँदा, विश्वभरका धेरै कम्पनीहरूले यो मोडेल अपनाउनेछन् । जब यो हुन्छ, यसले सामान उत्पादन गर्ने तरिकामा मौलिक परिवर्तन ल्याउनेछ । यद्यपि, यो परिवर्तनलाई क्रान्तिकारी भनिएको छ । तर, यससँगै केही महत्त्वपूर्ण प्रश्नहरू पनि उठ्छन् । जब कारखानाहरूको स्वचालनले मानव श्रमलाई प्रतिस्थापन गर्नेछ तब लाखौं कारखाना कामदारहरूको के हुनेछ ? के उन्नत एआई पूर्वाधार नभएका देशहरू उत्पादन दौडमा पछि पर्नेछन ? के डार्क फ्याक्ट्रीहरूले मानव निरीक्षण बिना नैतिक उत्पादन अभ्यासहरू कायम राख्न सक्छन ?

चीनले ठूलो दाउ लगाइरहेको छ

चीन आफ्नो विशाल जनसंख्याको लागि विश्वभर प्रसिद्ध छ । तैपनि, यसले डार्क फ्याक्ट्रीहरूमा ठूलो बाजी लगाउन थालेको छ । त्यसपछि बाँकी विश्वले यसमा नजिकबाट नजर राखिरहेको छ । हामीले यो परिवर्तनलाई अँगालेर हेरौं वा यसको विरोध गरौं, एउटा कुरा स्पष्ट छ–उत्पादन कहिल्यै पनि उस्तै रहनेछैन । मानव–संचालित कारखानाहरूको युग समाप्त हुँदैछ । मेसिनहरूले कारखाना नियन्त्रणमा लिएका छन्, र तिनीहरूलाई प्रकाशको आवश्यकता छैन । तिनीहरू अँध्यारोमा पनि उज्यालोमा जस्तै दक्षताका साथ काम गर्न सक्छन् । अनुवाद गरिएको