काठमाडौं । अस्ट्रेलियाका प्रधानमन्त्री एन्थोनी अल्बानीजले मेलबर्नमा भएको १० सदस्यीय आसियान शिखर सम्मेलनमा यस क्षेत्रमा १.३ बिलियन डलर (करीब पौने २ खर्ब रुपैयाँ) लगानी गर्ने घोषणा गरे । ‘मेरो सरकारले अष्ट्रेलियाको भविष्य अन्य कुनै पनि क्षेत्रभन्दा दक्षिणपूर्वी एसियामा रहेको स्पष्ट गरेको छ,’ उनले भने । यो रकम आसियान देशहरूलाई पूर्वाधार र नवीकरणीय ऊर्जा सम्बन्धी परियोजनाहरूमा लगानीका लागि ऋण र आर्थिक सहायताको रूपमा दिइनेछ । अल्बानीले भने, ‘यो एक पुस्तामा आसियानसँगको सबैभन्दा ठूलो आर्थिक साझेदारी हुनेछ ।’
मेलबर्नमा शिखर सम्मेलन
अष्ट्रेलियाको मेलबर्नमा दक्षिण पूर्व एसियाली राष्ट्र संघ (आसियान) को विशेष सम्मेलन हुँदैछ । ८ अगस्ट १९६७ मा बैंकक, थाइल्याण्डमा स्थापना भएको यस संस्थामा त्यसपछि इन्डोनेसिया, मलेसिया, फिलिपिन्स, सिंगापुर र थाइल्याण्ड मात्रै समावेश थिए । अब यी देशहरू बाहेक ब्रुनाई, भियतनाम, लाओस, म्यानमार र कम्बोडिया पनि सामेल भएका छन् ।
दक्षिणपूर्वी एसियाको आर्थिक क्षमता केही समयदेखि निरन्तर बढिरहेको छ र यसलाई भविष्यको प्रमुख आर्थिक शक्तिका रूपमा हेरिएको छ । यसबाहेक एसिया–प्रशान्त क्षेत्रमा यी देशहरूको राजनीतिक महत्व पनि लगातार बढिरहेको छ । यही कारणले गर्दा अष्ट्रेलिया र न्युजिल्याण्ड जस्ता यस क्षेत्रका ठूला देशहरूले यस क्षेत्रलाई विशेष महत्व दिइरहेका छन् ।
यो संगठन पनि महत्वपूर्ण भएको छ किनभने पश्चिमी देशहरूले एसिया–प्रशान्त क्षेत्रमा चीनको बढ्दो प्रभुत्वको सामना गर्न खोजिरहेका छन् । सम्मेलनको संयुक्त विज्ञप्तिको मस्यौदामा पनि यो कुरा स्पष्ट देखिन्छ । मस्यौदामा भनिएको छ, ‘हामी क्षेत्रीय सार्वभौमसत्ता र अखण्डतालाई सम्मान गर्ने क्षेत्र बनाउन खोजिरहेका छौं । हामी बल वा धम्कीबाट होइन, वार्ताबाट सम्मानजनक ढंगले मतभेद समाधान गर्ने क्षेत्र बनाउन चाहन्छौँ ।’
अष्ट्रेलियाका लागि महत्वपूर्ण
बदलिँदो भौगोलिक परिस्थितिमा अस्ट्रेलियाका लागि आसियान देशको महत्व बढेको छ । पछिल्ला केही वर्षमा चीनले अष्ट्रेलियालाई धेरै पटक चुनौती खडा गरेको छ । जब राजनीतिक विवाद भयो, चीनले अस्ट्रेलियामाथि आर्थिक प्रतिबन्ध लगाएको थियो जसका कारण उसले ठूलो परिणाम भोग्नुपरेको थियो । यसपछि अष्ट्रेलियाले लगातार चीनको विकल्प तयार गर्ने प्रयास गरिरहेको छ । यस दिशामा भारतसँगको सम्बन्ध पनि मजबुत हुँदैछ । अस्ट्रेलियाली उत्पादनका लागि आसियानमा ठूलो बजार उपलब्ध छ, जसको फाइदा उठाउन सकिने विज्ञहरूको विश्वास छ । अस्ट्रेलियाको लोवी इन्स्टिच्युटका क्षेत्रीय विश्लेषक रहमान याकोब भन्छन्, ‘आसियान देशहरूले आफ्नो आर्थिक विकासलाई निरन्तरता दिन चाहन्छन भने थप ऊर्जा चाहिन्छ । अष्ट्रेलिया त्यो ऊर्जाको स्रोत हुन सक्छ ।’
अस्ट्रेलियाले पछिल्ला केही वर्षमा यस क्षेत्रका देशहरूसँग धेरै ठूला सम्झौताहरू गरेको छ । यसमा व्यापक व्यापार सम्झौता र आसियान–अष्ट्रेलिया–न्यूजील्याण्ड स्वतन्त्र व्यापार सम्झौता पनि समावेश छ । सन् २०२२ मा दुई पक्षबीच १७८ अर्ब डलरको सम्झौता भएको थियो, जुन जापान, अमेरिका र युरोपेली संघसँग भएका द्विपक्षीय सम्झौताभन्दा ठूलो हो । २०२२ मा आसियान र अस्ट्रेलियाबीच द्विपक्षीय लगानी लगभग २९० बिलियन डलरको थियो ।
चीनका विषयमा मतभेद
अस्ट्रेलिया, न्युजिल्यान्ड र पश्चिमी देशहरूले आसियानलाई चीनको प्रभाव घटाउने माध्यमका रूपमा हेर्छन्, तर आसियान देशहरूबीच पनि यस विषयमा आपसी मतभेदहरू छन् । चीनको वर्चस्वबाट धेरै देश चिन्तित छन्, तर मलेसिया जस्ता देशहरू पनि छन् जो चीनसँग सौहार्दपूर्ण सम्बन्ध राख्न चाहन्छन् । मेलबर्नमा पनि यी भिन्नताहरू देखिन्थे । फिलिपिन्सका विदेशमन्त्री एनरिके मनालोले भनेका छन्, ‘बढी आर्थिक सुरक्षा र बलले हाम्रो राष्ट्रिय सुरक्षालाई पनि बलियो बनाउनेछ ।’ मनालोले दक्षिण चीन सागरमा अन्तर्राष्ट्रिय कानून र व्यवस्था कायम गर्न आसियान देशहरूलाई एकजुट हुन आग्रह गरे ।
फिलिपिन्सका राष्ट्रपति फर्डिनान्ड मार्कोस जुनियरले चीनले आफ्नो भूभाग कब्जा गर्न चाहेको र आसियान देशहरूले यो खतरा बुझ्नुपर्छ भन्ने प्रत्यक्ष आरोप लगाए । मार्कोसले भने, ‘अन्तर्राष्ट्रिय कानूनअन्तर्गत स्पष्टीकरण दिएपनि हाम्रो सार्वभौमसत्तामाथि आक्रमण गर्ने यस्ता उत्तेजक र एकपक्षीय गतिविधि जारी हुनु दुर्भाग्यपूर्ण छ ।’ तर अर्कोतर्फ आसियानमा चीनले पनि यस क्षेत्रको आर्थिक विकासमा भूमिका खेलोस् भन्ने चाहन्छन् । मलेसियाका प्रधानमन्त्रीले भने, ‘यदि उनीहरूलाई चीनसँग समस्या छ भने हामीमाथि लाद्नु हुँदैन । चीनसँग हाम्रो कुनै समस्या छैन । पश्चिममा चीनप्रति फोबिया छ ।’
यो अस्ट्रेलियाको लागि नाजुक अवस्था हो किनभने चीन पनि यसको सबैभन्दा ठूलो व्यापार साझेदार हो । अष्ट्रेलियाका विदेशमन्त्री पेनी वोङले सम्मेलनमा भने, ‘विकास शान्तितर्फको बाटो हो, तर यो शान्तिको ग्यारेन्टी होइन । यो स्पष्ट छ कि के खतरा छ । हामीलाई थाहा छ यदि यस क्षेत्रमा ठूलो युद्ध भयो भने यसले यस क्षेत्रका जनता र अर्थतन्त्रका लागि विनाशकारी हुनेछ । हामीले यो गाजा र युक्रेनमा देखेका छौं । अनुवाद गरिएको
