काठमाडौं । सन २००९ मा बाराक ओबामाले नोबेल पुरस्कार प्राप्त गरेदेखि नै डोनाल्ड ट्रम्पको मनमा यो चाहना बढ्दै गएको छ । ट्रम्प अब आफ्नो विरासतमा यस्तो ठूलो क्षण चाहन्छन् जसले ओबामालाई पनि उछिनोस् । नोबेल पुरस्कार प्राप्त गर्ने ट्रम्पको उत्सुकता अब स्पष्ट रूपमा देखिन थालेको छ । ट्रम्पको मनमा रहेको यो एउटा अनौठो चाहना पूरा गर्न उनी हताश हुँदै गइरहेका छन् । यो चाहना नोबेल पुरस्कार पाउने हो ।

पहिले उनी रुस र युक्रेनबीच शान्ति दूत बन्ने प्रयास गरिरहेका थिए । जहाँ पुटिनले उनलाई धेरै महत्त्व दिएनन् । र अहिले हालै भएको भारत–पाकिस्तान युद्धपछि उनी आफ्नो कारणले युद्धविराम भएको दाबी गरिरहेका छन् । यसलाई हतियारको रूपमा प्रयोग गर्दै उनले आफूलाई नोबेल पुरस्कारको दावेदार घोषणा गरेका छन् । उनी इजरायल–इरान युद्धमा पनि नेता बन्ने प्रयास गरिरहेका छन् ।उनले आफुले नोबेल पुरस्कार पहिले नै पाउनुपर्ने थियो तर नपाएको भनेर पनि गुनासो गर्दै आएका छन् । यद्यपि, उनको पीडा पुरानो हो । वास्तवमा, उनी पूर्व राष्ट्रपति बाराक ओबामाभन्दा ठूलो बन्ने प्रयास गरिरहेका छन् । वाशिंगटनको पावर स्ट्रिटदेखि विश्व मञ्चसम्म, बारम्बार एउटा प्रश्न उठिरहेको छ कि नोबेल पुरस्कारलाई लिएर डोनाल्ड ट्रम्पको मनमा किन यति धेरै पीडा लुकेको छ ?

पाकिस्तानका सेना प्रमुख जनरल असीम मुनीर पछि अब इजरायलका प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहूले ट्रम्पलाई नोबेल पुरस्कारको माग गरेका छन् । तर नोबेल शान्ति पुरस्कार किन यति महत्त्वपूर्ण छ कि ट्रम्प यसको लागि आतुर छन ?

नोबेल शान्ति पुरस्कारलाई विश्वकै सर्वोच्च सम्मान मानिन्छ । यो सम्मानले नोबेल पुरस्कार विजेतालाई विशिष्ट व्यक्तित्वको श्रेणीमा ल्याउँछ । विशेष गरी नोबेल विजेता राजनीतिज्ञहरूको कद उनीहरूको पार्टी, देश र विश्वमा द्रुत गतिमा बढ्छ । आफैं एउटा ठूलो व्यापारिक समूहका मालिक ट्रम्पका लागि १६ करोड नेपाली रुपैयाँको पुरस्कार राशिले खासै फरक पार्दैन, तर यसले २०२६ मा अमेरिकामा हुने मध्यावधि चुनावमा उनको जित र राष्ट्रपति पदमा उनको शक्तिलाई अझ बढाउनेछ ।

चार अमेरिकी राष्ट्रपतिले नोबेल पुरस्कार जितेका छन्

अहिलेसम्म चार अमेरिकी राष्ट्रपति थियोडोर रुजवेल्ट (१९०६), वुड्रो विल्सन (१९२०), जिमी कार्टर (२००२), बाराक ओबामा (२००९) र उपराष्ट्रपति अल गोर (२००७) ले यो पुरस्कार प्राप्त गरेका छन् । वुड्रो विल्सनले पहिलो विश्वयुद्ध अन्त्य गर्ने प्रयासका लागि यो पुरस्कार प्राप्त गरेका थिए । ओबामाले पनि इरान–अमेरिका आणविक वार्ता र प्यालेस्टाइन मुद्दामा कूटनीतिक प्रयासका लागि नोबेल पुरस्कार प्राप्त गरेका थिए । रुजवेल्ट बाहेक, अरू सबै डेमोक्र्याट नेताहरू थिए ।

संख्यात्मक हिसाबले नोबेल पुरस्कारको महत्व

भौतिकशास्त्र–रसायनशास्त्र, चिकित्सा, साहित्य र शान्तिका क्षेत्रमा हालसम्म १०१२ जनाले नोबेल पुरस्कार प्राप्त गरिसकेका छन् । १७ वर्षीया मलाला युसुफजाई सबैभन्दा कान्छी नोबेल पुरस्कार विजेता हुन् । ९७ वर्षीय वैज्ञानिक जोन बी गुडइनफ सबैभन्दा वृद्ध पुरस्कार विजेता हुन् । अहिलेसम्म ६ जनाले नोबेल पुरस्कार अस्वीकार गरेका छन् । नोबेल पुरस्कारका लागि मनोनित व्यक्तिहरूबाट विजेताको छनोट धेरै सावधानीपूर्वक र गहन अनुसन्धान पछि गरिन्छ । एकेडेमी, विश्वविद्यालय, वैज्ञानिक, पूर्व विजेता वा अरू जो कोहीले पनि मनोनयन पठाउन सक्छन् । मनोनित उम्मेदवारहरू विरुद्धका उपलब्धिहरू र आरोपहरूको बारेमा पनि गहन अनुसन्धान गरिन्छ ।

नोबेल पुरस्कार विजेताले के पाउँछन् ?

विजेतालाई नोबेल डिप्लोमा दिइन्छ । विशेष डिजाइनको नोबेल पदक पनि दिइन्छ । पुरस्कार राशि पनि लगभग १६ करोड नेपाली रुपैयाँ हुन्छ ।

ट्रम्प किन नोबेलको लागि आतुर छन् ?

सन २००९ मा अमेरिकाका प्रथम अश्वेत राष्ट्रपति बाराक ओबामाले नोबेल शान्ति पुरस्कार पाएदेखि नै ट्रम्प भित्र एउटा पीडाले जरा गाडेको छ । ट्रम्प यो ‘सम्मान’लाई आफ्नो विरासतको हिस्सा बनाउन चाहन्छन् । जसरी ओबामाको विरासतमा ओसामा बिन लादेनको मृत्यु रेकर्ड गरिएको छ ।

के ट्रम्प ओबामाभन्दा ठूलो बन्न चाहन्छन ?

ट्रम्पको राजनीतिक यात्रा सधैं ‘म सबैभन्दा ठूलो बन्न चाहन्छु’ भन्ने मनोवृत्तिले भरिएको छ । तर ओबामा जस्तो नोबेल पाउनु त्यति सजिलो छैन । ट्रम्पको लागि, यो त्यस्तो पद हो जुन उनले अहिले हासिल गर्न सकेका छैनन् । धेरै अवसरहरूमा, ट्रम्पले सार्वजनिक रूपमा ‘मलाई नोबेल किन दिइएन ?’ भन्ने प्रश्न उठाएका छन् । उनले २०२० र २०२५ मा पनि यस्तो बयान दिएका थिए ।

ओबामाको नोबेल कसरी राजनीतिक प्रतीक बन्यो ?

सन २००९ मा राष्ट्रपति बनेको केही महिनापछि नै बाराक ओबामाले नोबेल शान्ति पुरस्कार प्राप्त गरे । विश्वमा शान्ति स्थापना गर्ने र आणविक हतियार उन्मूलन गर्ने उनको प्रयासका लागि उनलाई यो सम्मान दिइएको थियो । यद्यपि त्यतिबेला धेरै आलोचकहरूले यो हतारमा गरिएको बताएका थिए । तर अन्तर्राष्ट्रिय राजनीतिमा यो अमेरिकाको लागि आशा र परिवर्तनको प्रतीक बन्यो ।

बगदादीमाथि आक्रमण गरेर ट्रम्पले कसरी ‘ओसामा क्षण’ सिर्जना गरे ?

बिन लादेनलाई मारेर ओबामाले सिर्जना गरेको ‘वीर क्षण’ । ट्रम्प पनि त्यही बाटोमा अगाडि बढे र २०१९ मा आइएआइएस प्रमुख अबु बकर अल–बगदादीमाथि ठूलो सैन्य कारबाही गरे । ट्रम्पले यो अपरेशनलाई संसारको अगाडि धेरै अतिरंजित तरिकाले प्रस्तुत गरे । ट्रम्पले यो अपरेशनलाई नोबेल पुरस्कार प्राप्त गर्ने तरिकाको रूपमा हेरे । उनले यो अपरेशनमार्फत आफ्नो छवि पनि निर्माण गर्ने प्रयास गरे । उनले यो अवसरमार्फत ओबामासँग आफुलाई प्रयास गरे । तर, त्यो सफल हुन सकेन । सन २०२० मा, ट्रम्पलाई मध्यपूर्वमा इजरायल र अरब देशहरू बीच भएको ऐतिहासिक अब्राहम सम्झौताको लागि नोबेल पुरस्कारको लागि मनोनयन गरिएको थियो । तर जब उनले पुरस्कार पाएनन्, उनले रिसाउँदै भने, ‘मलाई नोबेल पाउनु थिएन, मिडियामा यसको उल्लेख पनि हुने थिएन ।’ यो उनको मनको चाहना थियो । सायद उनको मुखबाट एउटा चाहना र अपूर्ण इच्छा निस्किएको थियो ।

ट्रम्प इतिहासमा दर्ज हुन चाहन्छन्

अमेरिकामा, राष्ट्रपति पद केवल चार वर्षसम्म सत्तामा रहनु मात्र होइन, तर यो इतिहास सिर्जना गर्ने अवसर हो । ओबामाका सम्झनाहरू नोबेल शान्ति पुरस्कार र ओसामा बिन लादेनको मृत्यु जस्ता ठूला क्षणहरूसँग जोडिएका छन् । अब ट्रम्प पनि आफ्नो विरासतमा एउटा बलियो क्षण रेकर्ड गर्न चाहन्छन्, जुन सबैले सम्झनेछन् । उनको लागि, नोबेल पुरस्कार एक चम्किलो पृष्ठ जस्तै हो जसले उनको कथालाई अझ शक्तिशाली बनाउनेछ ।