पछिल्लो समय अनलाइन पेमेन्ट भुक्तानी सेवा प्रदायकको सङ्ख्या नेपालमा बढ्दो छ । स्मार्टफोन र इन्टरनेट प्रयोगकर्ता बढेसँगै भुक्तानी प्रणालीलाई डिजिटल प्रणालीमा कनेक्ट गर्ने प्रवृत्ति बढेको हो । युटिलिटी पेमेन्टबाहेक आफ्ना ग्राहकलाई विभिन्न सुविधा थप गरेर आकर्षित गर्ने प्रतिष्पर्धा पनि देखिन्छ । प्रभु समुहले एक हप्ताअघि मात्रै प्रभु पे नामको अनलाइन भुक्तानी सेवा सार्वजनिक गरेको छ । सामाजिक सञ्जालमा आउने फोटो डाउनलोड गर्न सकिने, विभिन्न संस्थाको ठेगानासमेत पाइनेजस्ता सुविधा थप गरेको प्रभु पे अन्य पेमेन्ट सेवा प्रदायकभन्दा कसरी फरक छ ? यसकै सेरोफेरोमा बिजखबरले प्रभु पेका निर्देशक कुसुम लामासँग कुराकानी गरेको छ ।
हालै मात्र प्रभु पे सार्वजनिक गर्नुभएको छ । यो कस्तो सेवा हो ?
प्रभुको पहिलो प्राथमिकता डिजिटलाईजेसन हो, चाहे त्यो मर्चेन्ट होस वा कर्पोरेट क्षेत्र । जबसम्म कर्पोरेट तथा मर्चेन्ट क्षेत्र डिजिटलाईजेसन हुँदै तबसम्म पेमेन्ट सेक्टरको काम हुँदैन । यदी कर्पोरेट र मर्चेन्ट सेक्टर डिजिटलाईजेसन भएन भने एटीएमबाट पैसा लिकालेर सामान खरिद गर्न गएको जस्तो मात्रै हुनेछ ।
प्रभुले इ–प्रभु भनेर धेरै अघिदेखि डिजिटलाईजेसनको प्लेटफर्म प्रयोगमा ल्याएको थियो । त्यो एउटा ओपन पेमेन्ट गेटवे थियो । त्यसमा इन्टरनेट बैंकिङ्मार्फत उपभोक्ताले भुक्तानी गर्न सक्थे । हामीले फ्री ओपन पेमेन्ट गेटवे सुरु गरेको डेढ बर्ष जति भयो । तर, सबैले इ–प्रभु खोलेपनि त्यस्तो खालको इन्टरनेट बैंकिङ् सफल हुन सकेन ।
त्यसैलाई उपभोक्तामाझ सहज सुविधा उपलब्ध गराउन वालेटमा परिणत गरेका हौं । यसलाई इन्टरेनट बैंकिङ, कार्ड तथा प्रभुको कुनै पनि लोकेशनमार्फत टपअप गर्न सकिनेछ । वालेटको सुरुवातसँगै इन्टरनेट तथा कार्डमा निर्भर भइरहनु पर्दैन । बजारको माग अनुसारनै हामीले प्रभु पे सञ्चालनमा ल्याएका हौं ।
प्रभु पे अगष्ट ९ तारिखदेखि उपभोक्तामाझ ल्याएका हौं । अहिलेसम्म एक लाखभन्दा बढि रजिष्ट्रेशन भइसकेको छ । प्रभुको ब्राण्ड तथा विश्वासनीयताका कारण यसप्रतिको आकर्षण बढेको छ । प्रभुको आफ्नै ब्राण्ड र प्रभु पे नेपाल राष्ट्र बैंकबाट स्विकृत प्राप्त कम्पनी भएकाले पनि यसप्रति ग्राहकको आकर्षण बढ्दो छ ।
अझै पनि धेरै जनसंख्या बैंकिङ क्षेत्रको पहुँच बाहिर छन् । चेक पनि साट्न नजान्नेको संख्या उत्तिकै छ । यस्तो परिस्थितिमा डिजिटलाईजेसनको तपाईहरुको उद्देश्य कसरी पुरा होला ?
हाम्रो फोकस पेमेन्ट सिस्टममा मात्र हुँदै होइन । हामी डिजिटलाईजेसनमा बढी केन्द्रित छौं । सायद हामी नेपालमा पहिलो कम्पनी होला जसले देशभरका सहकारीलाई क्लाउड बेसमा निःशुूक सफ्टवेयर दिएर डिजिटलाईजेसन गर्दै आएका छौं । सामान्य पसलका लागि पनि सफ्टवेयर बनाएर डिजिटलाईजेशन गरिरहेका छौं । हामीले नयाँ प्रडक्ट ल्याउनुभन्दा पहिला जनचेतनाको कार्यक्रम गर्दै आएका छौं । यसका लागि राष्ट्र बैंकले के गर्छ, सरकारले के गर्छ भने पर्खेर बसेका छैनौं ।
प्रभु पे लञ्च गर्ने बित्तिकै यसको डाउनलोड उच्च रुपमा बढ्नुको मुख्य कारण पनि हामीले यस अघि गरेका चेतना अभिवृद्धिको प्रतिफल हो । प्रभु पेको रजिष्ट्रेशनलाई व्यवस्थित गर्न नो योर कस्टुमर (केवाईसी) मात्र ३ सिफ्टमा अपडेट गर्दै आएका छौं । प्रभु पेको एक दिनको डाउनलोडलाई तीन सिफ्टमा काम गर्न पनि केवाईसी अपडेट गर्न भ्याइरहेका छैनौं । यो भनेको उपभोक्ताको हामी प्रतिको सकारात्मक धारणा हो ।
नेपालमा प्रभु पेजस्ता डिजिटल पेमेन्ट गेटवे धेरै छन् । अन्य पेमेन्ट गेटवेभन्दा प्रभु पेमार्फत ग्राहकले केकस्ता सुविधा बढी पाउन सक्छन् ?
बजारमा अरु पेमेण्ट गेटवे सञ्चालनमा आईरहँदा हामी नआउँदा पनि हुन्थ्यो । तर, बजारमा माग अनुरुप आउनुपर्ने बाध्यता सीर्जना भयो । इ–प्रभु पेमेन्ट गेटवे हामीले नेपालमा पहिलो पटक उपलब्ध गराएका थियौं । तर, त्यसमा इन्टरनेट तथा कार्डको स्वीचसँगको समस्याका कारण उपभोक्ताले सहज रुपमा प्रयोग गर्न सकेनन् । ग्राहकहरु त्यसमा आबद्ध त हुनुभयो तर विभिन्न खालका समस्याले प्रयोग गर्न सक्नुभएन । त्यसैलाईू सहज रुपमा कार्यान्वयनमा ल्याउनका लागि प्रभु पे लञ्च गरेका हौं ।
हाम्रो वालेटमा नगद राख्न सकिन्छ, जसलाई सहजै रुपमा चलाउन इन्टरनेट बैंकिङको आवश्यकता पर्दैन । यसैगरी कार्डबाट भुक्तानी गर्नुपरेमा प्रभु पेको प्लेटफर्ममार्फत सहजै नगद ट्रान्सफर गर्न सकिन्छ । इन्टरनेट बैंकिङमार्फत कुनै पनि व्यक्ति वा संस्थालाई जतिपनि रकम भुक्तानी गर्न सकिनेछ । यसबाहेक टेलिफोन नम्बर, कुनै पनि संघसंस्थाको ठेगाना प्रभु पेबाटै पत्ता लगाउन सकिनेछ । त्यसभित्र एटीएम, ट्याक्सी तथा रेष्टुराँको ठेगाना तथा त्यसको विस्तृति विवरण पत्ता लगाउन सकिनेछ । यस्तै भाईबर, वीच्याटजस्ता सामाजिक सञ्जालबाट पाईने च्याट तथा फोटो अपलोडको सुविधा पनि यसमा उपलब्ध छन् । यसमा छुट्टै प्लेटफर्म प्रयोग गर्न पर्दैन । यसैगरी प्रभु पेमार्फत क्युआर कोड मार्फत पनि रकम ट्रान्सफर गर्न सकिनेछ ।
तपाईले क्युआर कोडको कुरा गर्नुभयो । तर, क्युआर कोडकै माध्यमबाट हुण्डी लगायतका कारोबार भएको भन्दै नेपाल प्रहरी, राष्ट्र बैंक तथा राजस्व अनुसन्धान विभागले अनुसन्धान प्रक्रिया अघि बढाएको छ । त्यस्ता घटनामा पक्राउ पनि परेका छन् । प्रभु पे मार्फत त्यस्तो क्रियाकलाप हुन नदिन सुरक्षाको हिसावले कतिको मजबुद बनाउनु भएको छ ?
क्युआर कोड मार्फत हुण्डी हुन्छ भन्नु गलत हो । राष्ट्र बैंक तथा लाईसेन्स होल्डरले विना कारण विदेश पैसा पठाउँदैनन् भने त्यसकै गेटवे प्रयोग गर्ने प्रभु पेमार्फत कसरी पैसा विदेशिन्छ ? कि नगद बोकेर जानु पर्यो । नगद बोक्न पनि कसैलाई स्वीकृति छैन । हामीले बैंकको गेटवे प्रयोग गरेर रकम ट्रान्सफर गछौं भने कसरी क्युआर कोडमार्फत हुण्डीको कारोबार हुन्छ ।
हाम्रो क्युआरकोड भनेको देशभित्र रकम ट्रान्सफर गर्नका लागि मात्र हो । भविष्यमा हामीले एक्वाइरिङको काम गर्ने हो । हाम्रो कार्डमार्फत विदेशमा गएर पैसा निकाल्न मिल्दैन । अहिले हामीले एक्वाइरिङको काम भने सुरु गरिसकेका छौं । उदाहरणका लागि हामीले चाइनाको युनियन पेमार्फत सो काम सुरु गरिसकेका छौं । यसका लागि पनि बैंक आवश्यक पर्छ । बैंकको प्लेटफर्ममार्फत कारोबार गरिने हुँदा क्युआर कोडमार्फत गैरकानुनी रुपमा पैसा बाहिर लैजान मिल्दैन ।
प्रभु पेमार्फत भुक्तानीको लागि अहिले कुन कुन बैंक वित्तीय संस्थासँग सहकार्य गर्नु भएको छ ?
हामीले नेपाल क्लियरिङ हाउस लिमिटेड (एनसीएचएल)सँग सहकार्य गरेका छौं । एनसीएचएलमा आबद्ध सबै बैंक वित्तीय संस्था प्रभु पेको प्लेटफर्म हुने भयो । यसबाहेक प्रभु पेले विभिन्न बैंक वित्तीय संस्थासँग सम्झौता गर्दै आएको छ ।
प्रभु पेका प्रयोगकर्तालाई अन्य विशेष सुविधा के छन् ?
कुनै पनि उपभोक्ता प्रभु पेमा जोडिनु भयो भने उहाँहरु सबैभन्दा पहिला १० लाख रुपैयाँ बराबरको दुर्घटना बीमा पाउनुहुन्छ । यसले सबै नेपालीलाई इन्स्योरेन्स गरिदिने वातावरण निर्माण गरेको छ । उपभोक्तालाई यति ठूलो बीमा गराईदिने प्रभु पे नै पहिलो हो । यसबाट उपभोक्ताको इन्स्योरेन्स बापतको ठूलो रकम प्रिमियम बचत हुनेछ ।
यसैगरी आकर्षक क्यासब्याक अफर पनि ल्याएका छौं । मोबाइल रिचार्जमै अन्य कम्पनीले भन्दा बढि क्यास ब्याक दिएका छौं । प्रभु पेले लिमिटेड विजनेश होइन अनलिमिटेड विजनेशलाई टार्गेट गरेको छ । त्यसैले नयाँ स्किमदेखि क्यासब्याक अफसरमा अन्य सेवाप्रदाकले भन्दा बढि सुविधा दिँदै आएका छौं । जसले गर्दा प्रभु पे किन भनेर उपभोक्ता आफैले महशुस गर्न सक्नेछन् । प्रभु पे डाउनलोड गर्दा वा रिफर गर्दा मात्र पनि उपभोक्ताले ३० रुपैयाँ ब्यालेन्स पाउनेछन् । हाम्रो प्रतिस्पर्धा उपभोक्ता आकर्षित गर्नका लागि मात्र होइन । स्वस्थ र प्रतिस्पर्धी भएर व्यवसाय गर्न सक्नुपर्छ । जसले गर्दा प्रभु पे प्रति उपभोक्ताको आकर्षण बढेको छ र आगामी दिनमा अझै बढि बढ्नेछन् ।
राष्ट्र बैंकले भर्खरै ल्याएको डिजिटल पेमेन्ट सम्बन्धी मापदण्ड अनुसार २५ हजार रुपैयाँभन्दा बढी नगद झिक्क पाईदैन । तपाईहरु डिजिटल पेमेन्टमा गईरहँदा त्यस्ता सीमाले कत्तिको असर पार्नेछ ?
प्रभु पेमा राष्ट्र बैंकको डिजिटल पेमेन्ट सम्बन्धी मापदण्डले कुनै असर नै गर्दैन । प्रभु पेको वालेटमा नगद मात्र राख्न मिल्ने भए त्यसले असर गर्थ्यो । तर, यो वालेटमा नगद बाहेक कार्ड र इन्टरनेट बैंकिङ्को पनि सुविधा छ । नगद भुक्तानी २५ हजार रुपैयाँ त कार्ड र इन्टरनेट बैंकिङमार्फत जति पनि भुक्तानी गर्न सकिन्छ । प्रभु पेमार्फत आफ्नो बैंक खातामा भएको जतिपनि रकम चलाउन सकिनेछ ।
राष्ट्र बैंकले ल्याएको डिजिटल पेमेन्ट सम्बन्धी मापदण्डबाट ग्राहकलाई सुविधा दिनकै लागि कार्ड र इन्टरनेट बैंकिङ पनि राखेका छौं । नत्र वालेट मात्र राखे भैहाल्थ्यो नि । तसर्थ प्रभु पे चलाउँदा राष्ट्र बैंकको २५ हजार रुपैयाँ भुक्तानीको सीमाले रोक्नेछैन ।
प्रभु पे सामान्य रुपमा मात्र सार्वजनिक गर्नुभएको छ । अब यसमा थप के सुधार गर्दै हुनुहुन्छ ?
पहिलो कुरा त क्युआर कोड नै हो । जसमार्फत पेमेन्टका लागि सबैभन्दा सजिलो हुनेछ । उदाहरणका लागि कुनै पनि पसलमा गएर सामान किन्दा त्यसको मूल्य ७० रुपैयाँ ३० पैसा छ भने पसलेले ७१ रुपैयाँ कटाउँछ । तर, क्युआरकोडमार्फत भुक्तानी गर्दा सामानको वास्तविक मूल्य जति हो त्यतिमात्र तिर्दा हुन्छ । अहिले कुनै पनि बिल काउण्टरमा पनि उपभोक्ताले खुद्रा पैसा नभएको भन्दै लागतभन्दा ४÷५ रुपैयाँ बढि तिरिरहेका छन् । यदि क्युआरकोड भयो भने जति लागत हो त्यतिमात्र तिरे पुग्छ ।
क्युआरकोडलाई देशभर पुर्याउनका लागि हामीले धेरैभन्दा धेरै स्थानमा एजेण्ट वा अन्य माध्यबाट सहजता गर्न लागेका छौं । यस्तै रिसिभरले पनि नगद मै भुक्तानी लिएर झण्झट व्यहोर्नु परेन । साना खुद्रा पसलदेखि सरकारी महशुल भुक्तानी गर्न प्रभु पेले सहजकर्ताको भुमिका निर्वाह गर्नेछ । हाम्रो मुख्य लक्ष्य भनेको कुनै पनि पेमेन्टका लागि प्रभु पे गरेपछि अन्य कुनै पेमेन्ट गेटवे प्रयोग गर्न नपरोस भन्ने नै हो । त्यसका लागि गहन रुपमा अध्ययन तथा छलफल गरिरहेका छौं ।
अफलाइन पेमेन्टमा केहि योजना छ ?
हाम्रो दोस्रो चरण भनेको अफलाईन पेमेन्ट हो । त्यसका लागि युएसएसडी गेटवे प्रयोग गरेर प्लेटफर्म बनाउँदै छौं । अफलाईन पेमेन्ट सिस्टममा गएपछि स्मार्ट फोन नभएका ग्राहकले पनि बारफोनबाटै रकम भुक्तानी गर्न सक्नेछन् । यसमा द्रुत काम भइरहेको छ । केही समयभित्रै लञ्च गर्नेछौं । हाम्रो मुख्य लक्ष्य न्युनवर्ग र मध्यम वर्गका जनतालाई समेट्नु नै हो ।
