काठमाडौं । अमेरिकी डलर प्रमुख विश्वव्यापी मुद्राहरूको तुलनामा २० वर्षयताकै ठूलो वृद्धिमा रहेको छ । अमेरिकी डलर ब्रिटिश पाउण्डको तुलनामा १५%, युरोको विरुद्ध १६% र जापानी येनको विरुद्ध २३% बढेको छ । डलर विश्वको रिजर्भ मुद्रा हो, जसको मतलब यो धेरै अन्तर्राष्ट्रिय लेनदेनहरूमा प्रयोग गरिन्छ । फलस्वरूप, यसको मूल्यमा परिवर्तनले सम्पूर्ण विश्व अर्थतन्त्रमा प्रभाव पार्छ । यहाँ बलियो अमेरिकी डलरले विश्व अर्थतन्त्रलाई चोट पुर्याउन सक्ने पाँच विषयहरु बारे चर्चा गरिएको छ ।

१.अझ बढी मुद्रास्फीति

पेट्रोल र अधिकांश वस्तुहरू जस्तै धातु वा काठको व्यापार सामान्यतया अमेरिकी डलरमा गरिन्छ (अपवादहरू बाहेक ) । त्यसैले जब डलर बलियो हुन्छ, यी वस्तुहरू खरिदका लागि स्थानीय मुद्रा बढी खर्च हुन्छ । उदाहरणका लागि बेलायती पाउण्डमा, १०० डलरको पेट्रोलको मूल्य गत वर्ष ७२ पाउण्डबाट बाट ८४ पाउण्डमा बढेको छ । र अमेरिकी डलरमा पेट्रोलको प्रतिलिटर मूल्य पनि ह्वात्तै बढेकोले यसले दोहोरो झट्का सिर्जना गरिरहेको छ । जब ऊर्जा र कच्चापदार्थको मूल्य बढी हुन्छ, धेरै उत्पादनहरूको मूल्य उपभोक्ता र व्यवसायहरूको लागि बढ्छ, जसले विश्वभर मुद्रास्फीति निम्त्याउँछ । यसमा एकमात्र अपवाद अमेरिका हो, जहाँ बलियो डलरले उपभोक्ता उत्पादनहरू आयात गर्न सस्तो बनाउँछ र त्यसैले मुद्रास्फीतिलाई नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्न सक्छ ।

२.कम आय भएका देशहरू खतरामा

धेरैजसो विकासोन्मुख देशहरू अमेरिकी डलरमा आफ्नो ऋण तिर्न बाध्य छन्, त्यसैले धेरैले एक वर्ष अघिको तुलनामा अहिले धेरै ऋण तिरेका छन् । नतिजाको रूपमा, धेरैले आफ्नो ऋण तिर्न स्थानीय मुद्राको बढ्दो मात्रा खोज्न संघर्ष गर्नेछन् । हामीले पहिले नै श्रीलंकामा यो देखिरहेका छौं, र अन्य देशहरूले चाँडै नै श्रीलांको बाटो पछ्याउन सक्छन् । उनीहरूले या बढी कर लिनुपर्नेछ, मुद्रास्फीति स्थानीय मुद्रा जारी गर्नुपर्नेछ वा थप उधारो लिनुपर्छ । नतिजाहरू गहिरो मन्दी, उच्च मुद्रास्फीति, एक सार्वभौम ऋण संकट वा सबै तीनवटै सँगै, छनौट गरिएको बाटोमा निर्भर हुन सक्छ । सार्वभौम ऋण संकटमा फसेका विकासोन्मुख देशहरूलाई रिकभर हुन वर्षौं वा दशकौं लाग्न सक्छ, जसले उनीहरूका जनतामा गम्भीर कठिनाइहरू निम्त्याउँछ ।

३. ठूलो अमेरिकी व्यापार घाटा

बलियो डलरको परिणामस्वरूप अन्य देशहरूले कम अमेरिकी उत्पादनहरू खरीद गर्नेछन् । अमेरिकाको व्यापार घाटा, जुन निर्यात र आयातको मात्रामा फरक छ रपहिले नै प्रति वर्ष एक ट्रिलियन डलरको ठूलो मात्रामा पुगेको छ । राष्ट्रपति जो बिडेन र डोनाल्ड ट्रम्पले पहिले यसलाई कम गर्ने वाचा गरेका थिए, विशेष गरी चीनको बिरूद्ध । केही अर्थशास्त्रीहरूले व्यापार घाटाले अमेरिकी उधारोलाई बढाएको र धेरै उत्पादनमूलक रोजगारीहरू विदेशमा सरेको तथ्यलाई प्रतिबिम्बित गर्ने चिन्ता व्यक्त गर्छन् ।

४. डि–ग्लोबलाइजेशन झन् झन् खराब हुँदै जान्छ

व्यापार घाटा बढ्न नदिने सबैभन्दा स्पष्ट आर्थिक नीति भनेको आयातमा भन्सार, कोटा वा अन्य अवरोधहरू लगाउने पुरानो खेल हो । अन्य देशहरूले यस्तो संरक्षणवाद विरुद्ध बदला लिन्छन्, अमेरिकी उत्पादनहरूमा आफ्नै करहरू र अन्य अवरोधहरू थप्छन् । रुस र चीनसँगको पश्चिमी सम्बन्ध बिग्रँदै गएको कारण ‘डि–ग्लोबलाइजेशन’ सुरु भइसकेको युगमा, बलियो डलरले संरक्षणवादको राजनीतिक गतिलाई थप्छ र विश्वव्यापी व्यापारलाई खतरामा पार्छ ।

५. यूरोजोन डर

कमजोर यूरो सदस्य राष्ट्रहरू जस्तै पोर्चुगल, आयरल्याण्ड, ग्रीस र साइप्रसका लगानीकर्ताहरू आफ्नो उधारो लागतलाई यूरोजोन संकटको सबैभन्दा अन्धकारमय दिनहरूको तुलनामा संकटको स्तरमा पु¥याउनका लागि केही कम जोखिममा रहेका छन् । यो किनभने तिनीहरूको धेरै राष्ट्रिय ऋण अब युरोपियन स्टेबिलिटी मेकानिज्म (इएसएम) को हातमा छ, जुन तिनीहरूलाई उद्धार गर्न मद्दतको लागि स्थापित गरिएको थियो, साथै युरोजोन भित्रका मैत्री लगानी बैंकहरू । यद्यपि, बलियो डलरले युरोपेली केन्द्रीय बैंकलाई यूरोलाई समर्थन गर्न र ऊर्जा लगायत आयातको लागत कम गर्न आफ्नै ब्याज दर बढाउन दबाब सिर्जना गरिरहेको छ । यसले उच्च स्तरको ऋण भएका यूरोजोन देशहरूमा थप दबाब दिनेछ । इटाली, जुन विश्वको नवौं ठूलो अर्थतन्त्र हो र जिडिपीकोे १५०% मा सरकारी ऋण छ, स्थिति नियन्त्रण बाहिर गयो भने अवस्थाबाट पार पाउन गाह्रो हुनेछ ।

यी पाँच विषयहरुसँगै ल्याउँदा, बलियो डलर आगामी अवधिमा विश्वव्यापी मन्दीको डरको अर्को कारण हो । उच्च मुद्रास्फीतिले उपभोक्ता आम्दानी घटाउँछ र उपभोग घटाउँछ । संरक्षणवादले अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार र लगानी घटाउन सक्छ । सार्वभौम ऋण संकटको अर्थ धेरै विकासोन्मुख देशहरू र सम्भवतः यूरोजोनका लागि गम्भीर समस्या हो । अन्तराष्ट्रिय सञ्चार माध्यमको सहयोगमा